Sztum
amek
zbudowany został w latach 1325 - 1336 przez zakon krzyżacki na miejscu
pruskiego grodu zdobytego przez nich w 1236 roku. Przez sto lat stała tam
drewniana budowla obronna lecz ciągły wzrost zagrożenia ze strony Polski
zmusił Krzyżaków do postawienia murowanej, bardziej warownej budowli. W
zamku tym mieli swoją siedzibę krzyżaccy wójtowie.
Warownia powstała
na wyspie, na planie nieregularnego pięcioboku. W części południowej mieścił
się budynek mieszkalny wójta, po stronie zachodniej stał budynek, w którym
zatrzymywali się wielcy mistrzowie, strona północna zajęta była przez budynki
gospodarcze. Całe założenie otaczała szeroka fosa i mur obronny a budynki
stały wzdłuż tegoż muru. Wewnątrz znajdował się także kościół, spichlerz
i studnia. Budynki ozdabiały piętrowe krużganki. Wjazd na wielki dziedziniec
prowadził od strony zachodniej przez wieżę bramną. W obrębie murów znajdowały
się jeszcze dwie baszty. Jedna czworoboczna stojąca w północno - wschodniej
części i okrągła, więzienna w części północno - zachodniej. W zachodniej
części wyspy znajdowało się przedzamcze otoczone murem obronnym z licznymi
wieżami. Było ich aż dwadzieścia.
W 1410 roku zamek
zostaje zdobyty przez wojska polskie lecz szybko zostaje odbity przez rycerzy
zakonnych.
Następne zbrojne
zmagania o zamek mają miejsce w 1454 roku. Krzyżacka załoga zamku broni
się przez pięć miesięcy lecz dokuczający głód zmusił ją do poddania. I znowu
po krótkim czasie zamek zostaje odbity przez Krzyżaków i pozostaje w ich
rękach do 1466 roku, kiedy to po pokoju w Toruniu zamek i ziemie przechodzą
pod polskie panowanie. Na zamku mają swoją siedzibę królewscy starostowie.
Podczas
wojen polsko - szwedzkich zamek zostaje w dużym stopniu zrujnowany. Najpierw
w 1629 roku następnie w latach 1656 - 1660 i na końcu w 1700 - 1721 roku.
W pierwszym rozbiorze
Polski ziemie Pomorza przypadają Prusom. W pozostałościach dawnego zamku
mieści się siedziba pruskiego Zarządu Dóbr Skarbowych a później Sadu Okręgowego.
Od 1812 roku do końca XIX wieku trwa systematyczna rozbiórka i przebudowa
dawnego zamku. Następne prace remontowe podjęto w 1929 roku. Po drugiej
wojnie światowej na zamku mieściła się prokuratura i Sąd Powiatowy a także
mieszkania. Przez pewien czas mieściło się tam Muzeum Powiśla lecz z chwilą
rozpoczęcia prac remontowych zostało zlikwidowane (1980 rok).
Do dzisiaj pozostało
mieszkalne skrzydło południowe i częściowo zachodnie, wieża bramna a także
mury obronne i jedna baszta.
|
|