amek zbudowany został w XIII wieku jako siedziba zwierzchnika żupy i stąd nazwa "zamek żupny". Początkowo była to prostokątna, piętrowa wieża mieszkalna /16 x 10 m/ otoczona murem z piaskowca oraz fosą o szerokości 2 metrów i głębokości 1,5 metra. Wjazd znajdował się w murze wschodnim.
   W 1361 roku, za panowania Kazimierza Wielkiego wraz ze wzrostem wydobycia soli i rozwojem miasta rozbudowie uległ także zamek. Pełnił on teraz funkcje reprezentacyjne a także administracyjne więc musiał zmienić swój wygląd. Przebudowie uległa dotychczasowa wieża mieszkalna oraz  dobudowano kamienno - ceglany budynek na planie kwadratu od strony zachodniej. W narożnikach północnego muru zbudowano dwa kamienne budynki gospodarcze. Na zamku funkcjonowała kuchnia żupna wydająca bezpłatne posiłki dla górników, administracji oraz furmanów wożących wydobytą sól.
   W drugiej połowie XIV wieku zamek żupny włączony został w obręb miejskich murów obronnych.
   Lata 1473 i 1475 to pożary miasta i częściowo zamku. Podczas odbudowy powiększono zabudowania rozbudowując budynek środkowy zwany "domem pośród żupy" a także zabudowano północną część dziedzińca stawiając piętrowy budynek zwany "domem żupnym". W późniejszych latach powstała na pierwszym piętrze "domu żupnego" kaplica św. Stanisława a cały zamek otrzymał renesansowy wystrój.
   Przełom XVI i XVII wieku i lata następne to dla zamku i miasta same klęski i zniszczenia. Najpierw ogromny pożar niszczy część zamku i miasta, później najazd Szwedów a także panująca zaraza powodują, że zamek traci swoje znaczenie.
   Kolejne odbudowy i przebudowy / 1670 - 1685, 1717 - 1763, 1834 - 1836/ powodują zmianę wyglądu budowli a także jej funkcji. W miejsce dawnych drewnianych zabudowań gospodarczych powstał budynek murowany tworząc południowe skrzydło.
   Podczas drugiej wojny światowej zamek uległ prawie całkowitemu zniszczeniu i dopiero w 1976 roku rozpoczęto jego odbudowę.
   W dniu dzisiejszym wielicki zamek żupny to:
  - "dom pośród żupy",
  - "dom żupny",
  - gotycka baszta,
  - południowe skrzydło z XIX wieku,
  - fragmenty średniowiecznych murów.
  - szyb kopalniany.
  W zamku mieści się Muzeum Żup Krakowskich.