ajstarszy
wiarygodny dokument dotyczący Łagowa, pochodzący z 1299 roku
mówi o castrum (zamku), który margrabiowie brandenburscy
Otton, Konrad i Henryk nadali w lenno rycerzowi Albertowi von
Klepzig i jego krewnym. Panowanie joannitów w Łagowie rozpoczęło
się 9 grudnia 1347 roku, od przekazania im w zastaw przez
margrabiego brandenburskiego Ludwika Wittelsbacha hus Lagow
(domu Łagów) wraz z przyległościami. W 1350 roku
margrabiowie Ludwik Starszy i Ludwik Rzymski przekazali
joannitom „hus Lagow wraz z otwartym miasteczkiem leżącym
na wzgórzu przed Łagowem i 22 wsiami”. W ten sposób Łagów
stał się siedzibą komandorii, obejmującej
potemplariuszowskie dobra Wielkiejwsi i Sulęcina. Wtedy też
Herman von Werberg, komandor i preceptor Baliwatu
Brandenburskiego, który w latach 1350-1426 miał tu swą
siedzibę, wzniósł obecnie istniejący zamek, lokalizując go
na sztucznym wzniesieniu w przesmyku pomiędzy jeziorem Trześniowskim
i Łagowskim. Murowane, jednotraktowe, dwukondygnacyjne skrzydło
wzniesiono od strony zachodniej czworokątnego dziedzińca
opasanego z trzech pozostałych stron murami kurtynowymi.
Charakterystyczna dla tego typu warowni, czworoboczna u
podstawy, cylindryczna w partii górnej wieża znalazła się w
południowo-wschodnim narożniku. Wzgórze zamkowe opasano murem
obronnym z półokrągłymi, małymi bastejami. Na początku XVI
wieku podwyższono wieżę i dobudowano od wschodu basztę bramną,
która jest obecnie częścią szyi wejściowej. W 2. poł. XVI
wieku wzniesiono analogiczne, dwukondygnacyjne, jednotraktowe
skrzydło północne, o trzech salach na parterze i na piętrze.
Po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej, podczas której zamek
zajmowały wojska szwedzkie i oblegały brandenburskie, warownię
odbudowano nadając jej cechy stylu barokowego. Pierwszym
etapem, zrealizowanym w 2. poł. XVII wieku, było wybicie bramy
we wschodnim odcinku muru i wykonanie podjazdu oraz dostawienie
od południa trzeciego, analogicznego do wcześniejszych, skrzydła.
Wzniesione w 1712 roku skrzydło wschodnie potraktowano
odmiennie od pozostałych, otwierając je na dziedziniec
arkadami wspartymi na filarach o toskańskich i korynckich głowicach.
W 1734 roku zbudowano szyję wejściową. W tym czasie, w
skrzydle głównym, powstała na osi klatka schodowa. Elewacje
przebudowano, wprowadzając regularnie rozmieszczone, prostokątne
okna ozdobione uszakowymi obramieniami i boniowane narożniki.
Inicjatorami tych działań byli ówcześni komandorzy zakonu,
margrabia brandenburski i książę pruski Christian Ludwik
Hohenzollern, a następnie Adam Otton von Vierek, którego herb
zachował się na kominku sali rycerskiej. Po kasacie zakonu w
1810 roku zakończyło się panowanie joannitów na łagowskim
zamku, który przeszedł w ręce prywatne. W tym czasie po raz
kolejny przebudowano skrzydło południowe i północne. Po II
wojnie światowej, w zamku, będącym własnością Skarbu Państwa,
Poznański Oddz. Związku Historyków Sztuki zorganizował Dom
Pracy Twórczej. W prowadzonych tu plenerach uczestniczyło
wielu najwybitniejszych malarzy polskich tamtego czasu. Od 1962
roku działał tu Dom Pracy Twórczej Tow. im. Henryka
Wieniawskiego. Jednak zamek i Łagów najczęściej kojarzono z
Lubuskim Latem Filmowym, które zapoczątkował festiwal
filmowy w 1969 roku. Poprzedził je przeprowadzony w latach
1966-1969 przez Pracownie Konserwacji Zabytków rozległy
remont, mający na celu adaptację zamku na hotel. Obecnie
zamek, będący własnością gminy Łagów i dzierżawiony
przez osobę prywatną, nadal pełni funkcję hotelową.
W obecnym kształcie warownia jest budowlą czteroskrzydłową,
dwukondygnacyjną, założoną na planie zbliżonego do kwadratu
czworoboku. Mury zamku wzniesione są z kamienia i cegły w wątku
wendyjskim, polskim i krzyżowym. Głównym wejściem, znajdującym
się od wschodu, naprzeciwko kościoła, przez długą szyję
wejściową, mieszczącą wysokie schody, dostajemy się na położony
10 metrów wyżej wewnętrzny dziedziniec, który na wysokości
piętra obiega przechodzący przez wszystkie cztery skrzydła
korytarz, z którego prowadzą drzwi do pokojów gościnnych.
Jedynym zachowanym w gotyckiej formie wnętrzem jest sklepiona
krzyżowo-żebrowo sala mieszcząca pierwotnie
najprawdopodobniej refektarz, w której urządzono kawiarnię.
Także znajdujące się poniżej piwnice zachowały gotycką
formę.
