amek zbudowany został
prawdopodobnie w XII wieku gdyż w 1240 roku podczas napadu
Tatarów Ruś i Wołyń jako jedyny obronić się zdołał. W
1320 roku wielki książę litewski Giedymin włączył Wołyń
do księstwa ruskiego a wraz z nim i tenże zamek. W 1366 roku
zamek przeszedł pod rządy króla Kazimierza Wielkiego. W następnych
latach zmieniali się właściciela zamku lecz ostatecznie w
1434 roku powraca do króla polskiego.
Zygmunt I Stary oddaje miasto
w dzierżawę biskupowi Januszowi, który wielce się przyczynił
do rozbudowy zamku.
W 1542
roku lustrator wielkoksiążęcy Lew Patkiewicz Tyszkiewicz tak
opisuje zamek: - "położony jest na wysokiej i przepaścistej
górze, od miasta niedostępnej , a wypuszczona z dołu strzała
nie dosięga zamku; ma tylko przystęp od wschodniej strony
groblą czyli szyją, na 176 sążni długą, a 4 szeroką.
Znajduje się na niej 2 mosty; mniejszy naprawiać powinnością
jest mieszczan, większy zaś podzielony na wsie, z wyrażeniem:
jaką część która z nich ma naprawiać; przy wjeździe do
zamku jest most zwodzony na łańcuchach, strzeże go baszta o 6
działach. Po lewej stronie bramy, jest dom drewniany, zbudowany
przez bis. Janusza na mieszkanie dla załogi; podle stoi wieża
o 4 działach i trzecia wieża czyli baszta o tyluż działach.
Największe z dział zowie się Piszczyk, sokołów 4, moździerzy
9, falkonetów 22. hakownic 10, rusznic 30; zapas kuł, ołowiu,
siarki i saletry tak znaczny, że na obronę 10 zamków mógłby
wystarczyć, jakoż zamek ten, w lepszym znajduje się stanie
obrony, aniżeli łucki i włodzimirski. Wezwani kniazie, bojary
i obywatele powiatu, zapytani będąc: ktoby ten zamek murował?
odpowiedzieli: że tego nikt nie zapamięta. ...Starosta
Falczewski postawił młyn do robienia prochu o 6 stępach, które
jeden człowiek porusza; podwyższył wieże i baszty; opatrzył
zamek w wodę, kazawszy porobić drewniane rynny, smołą wylane
dokoła blanków, które i mury ochraniały i wodę sprowadzały
do wielkiej skrzyni murowanej, drzewem wyłożonej i smołą
wylanej. Puszkorzów było 3: Polak Jan, Niemcy zaś Matus i
Hanus; każdy pobierał na rok 10 kop gr. lit. i sukno na barwę."
Następna
lustracja w 1552 roku tak opisuje: - " bis. Janusz
przysposobił kamienie i fundamenta wykopać kazał na nową wieżę
dla bronienia przystępu na groblę; że działa w ilości sztuk
14, były śpiżowe z herbami litews., lane pod 1530r., długie
po 13 piędzi i 3 cale, kule do nich wielkości jaj gęsich;
inne zaś działa były żelazne; zwody mostów na żelaznych łańcuchach;
most przed bramą na przekopie, miał 44 sążni długości a 3
szerokości; obwód wewnętrzny zamku długi 73^, szeroki 33 sążni;
w zamku znajdowała się cerkiew' ś. Mikołaja, zbudowana przez
Gabryela Denyskiewicza, w niej obraz przemienienia Pańs., krzyż
srebrny pozłacany i ewangelia oprawna w srebro."
Jako
ciekawostkę można podać wysokość zarobków urzędników i
czeladzi zamkowej pochodzącą z tejże lustracji: - "Suta
Piotr Siemaszko pobiera rocznie 100 kop gr. lit., pleban zamkowy
20, burgrabia Kołaczkowski 17, puszkarze po 12, cieśla 10,
warcelny 3, klucznik, kucharz, piekarz, 2 stroże do rąbania
drew i wożenia wody po 3 kopy."
Na zamku
były tzw horodnie tj. drewniane pomieszczenia przylegające do
zamkowych murów. Każda z wsi powiatu krzemienieckiego miała
swoją i w niej podczas napadu nieprzyjaciela ludzie składali
swój majątek.
W 1648
roku zamek wraz z miastem został zajęty przez oddziały Kozaków
pod wodzą Krzywonosa, którzy przez dziesięć tygodni mając
miasto i zamek za bazę wypadową rabowali i niszczyli okoliczne
wsie i miasta.
Zamek nie powrócił już do dawnej świetności a opuszczony i
zaniedbany niszczał coraz bardziej. Lustracja z 1789 roku tak o
nim pisze: - "Zamczysko stare na wysokiej górze, w którym
mur tylko cyrkularny, we 2 miejscach po znacznej części
rozwalony; w murze brama, na niej wieża górna powiatowa, a na
dole chałupka; na buku muru izba z sklepieniem, o 1 oknie z
kratą żelazną; w tej izbie archiwum grodzkie, dosyć
niewygodnie konserwuje się; pod tą izbą wieża dolna; z tej
izby 2 izdebek opustoszałych. "
Do
dzisiaj na szczycie góry zwanej "Górą Bony" stoją
pozostałości zamku a mianowicie pozostałości bramy i baszty
wjazdowej a także resztki murów obronnych.