Dzietrzychowice

 

zietrzychowice położone są na północ od Żagania. W części zachodniej wsi, w niedużej odległości od drogi prowadzącej w kierunku Starego Żagania, po jej północnej stronie znajduje się wieża mieszkalna. Zajmuje ona część naturalnego wyniesienia, od strony północno-zachodniej ograniczonego stawem.

Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z roku 1292, a związana jest z uwolnieniem od ciężarów feudalnych przez Konrada Żagańskiego majątku w Dzietrzychowicach, własności żagańskiego szpitala św. Anny.

Dobra dzietrzychowickie podzielone były w średniowieczu na trzy folwarki, których wła­ścicielami byli: żagański konwent augustianów, rody Kolbichenów i Promnitzów, a od 1705 roku Reussów. Pozostałością folwarku górnego, położonego w centrum wsi, jest pałac, natomiast dolnego wieża mieszkalna.

Wieża została zbudowana prawdopodobnie w XIV wieku. Była lokalnym punktem obron­nym na szlaku z kasztelanii żagańskiej do nowogrodzkiej. W dokumentach z 1474 roku budowla jest określana jako ,,siedziba rycerska”. Powstała na planie zbliżonym do kwadratu. Zbudowano ją z kamienia polnego, cegły i rudy darniowej, spojonych zaprawą wapienną. Grube, około półtorametrowe mury wskazują na obronny charakter obiektu. Ten trzykondygnacyjny budynek nakryty jest stromym dachem czterospadowym. Posiada jednoprzestrzenną piwnicę sklepioną kolebkowo. Według legendy w pomieszczeniu tym miało znajdować się tajemne wejście, prowadzące pod stawem w kierunku folwarku klasztornego. W elewacjach znajdują się otwory okienne rozmieszczone nieregularnie, na różnych wysokościach, pierwotnie gotyckie małe, ze śladami przemurowań, obudowane ce­głą. Umieszczono je od wewnątrz w głębokich, szeroko rozglifionych wnękach. W elewacji zachodniej, frontowej, umieszczone są otwory wejściowe do części przyziemnej i piwnic. Są one zamknięte ostrołukowo. Wejście do piwnic znajduje się też w elewacji wschodniej. Obiekt zwieńczony jest ceglanym gzymsem. W przyziemiu można zaobserwować ślady po kamiennych fundamentach siedemnasto- i dziewiętnastowiecznych przybudówek, przylegających do wieży. Jedna z nich, od strony wschodniej, nakryta dachem pulpitowym, pełniła funkcję kuchni, o czym świadczy komin w murze wieży na pierwszej i drugiej kondygnacji. Posiadała ona również piwnicę, skomunikowaną z piwnicą wieży. Wnętrze jest podzielone na kondygnacje o zróżnicowanej wysokości. Dzieliły je drewniane stropy. Komunikacja między nimi odbywała się za pomocą drabiniastych schodów. W przyziemiu podłoga wyłożona została ułożoną płasko cegłą. Piwnica nie posiadała posadzki.

Wieża była w ciągu kilku stuleci przebudowywana. Nie zachowały się przekazy źródłowe dotyczące tych prac, jednak ich ślady można zauważyć na elewacjach zabytku. Jak wynika z przekazów ikonograficznych, po II wojnie światowej obiekt był zrujnowany i pozbawiony dachu. W tym czasie wyburzono dobudówki.

Obecnie wieża jest własnością prywatną. Od lat 90. XX wieku jest remontowana. Uzyskała nową więźbę dachową i dach pokryty dachówką ceramiczną.

Ewa Garbacz

Źródło: "Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"