Jest to długa broń sieczna o otwartej rękojeści, krzyżowym jelcu i prostą, obosieczną głownią. Początkowo w czasach prehistorycznych głownia była krótka i miała 60 - 70 cm długości a broń służyła do kłucia a nie do cięcia. Około 400 lat p.n.e. zaczął wykształcać się późniejszy miecz bojowy, który przetrwał do XVI wieku a jako broń ceremonialna do wieku XVIII.
  W XII wieku nastąpił podział na miecz piechoty i rycerskiej jazdy. Stał się też wtedy symbolem przynależności stanowej i często utożsamiany był z osobą właściciela (mieczom nadawano różne nazwy). W średniowieczu miecz kojarzono z postacią rycerza i z krzyżem jako symbolem wiary chrześcjiańskiej (przysięgano na krzyż miecza). Także dość głęboko tkwił miecz w ówczesnej obyczajowości - było pasowanie na rycerza właśnie mieczem, miecz przypasywano z błogosławieństwem idącemu na wojnę, określano pochodzenie po mieczu (z linii męskiej) czy w końcu łamanie miecza nad trumną ostatniego męskiego potomka rodu.
  Można powiedzieć, że w XIV wieku historia miecza zatoczyła koło i znowu służy on głównie do kłucia. Cięcia są domeną powstałych właśnie nowych rodzajów mieczy piechoty a mianowicie miecza dwuręcznego i półtoraręcznego. Były to ostatnie formy rozwoju miecza gdyż w XVI wieku zostaje on wyparty na Zachodzie przez rapier i szpadę a w Polsce przez szablę.
  W XII wieku podczas wypraw krzyżowych za pontyfikatu papieża Aleksandra III powstał zwyczaj poświęcania przez papieży mieczy i posyłania ich wraz z czapką i pasem katolickim monarchom zasłużonym w obronie wiary chrześcjiańskiej. Ceremonia poświęcenia odbywała się w Wigilię Bożego Narodzenia w bazylice św. Piotra w Rzymie. W latach 1177 - 1726 papieże przesłali 27 mieczy w tym dostało je 9 królów polskich a mianowicie: Władysław Warneńczyk w 1443 roku, Kazimierz Jagiellończyk w 1448roku, Zygmunt Stary w 1525 roku, Zygmunt August w 1540 roku, Stefan Batory w 1580 roku, Władysław IV w 1625 roku, Michał Korybut Wiśniowiecki w 1672 roku (wówczas jeszcze następca tronu), Jan III Sobieski w 1684 roku i ostatni August III Sas w 1726 roku.
  Królowi Stefanowi Batoremu miecz od papieża Grzegorza XIII wręczono w Wilnie przez biskupa żmudzkiego Melchiora Giedrojcia. Do dzisiaj z miecza zachowała się jedynie głownia o długości 128,8 cm. Ozdobiona jest ona insygniami papieskimi, herbem rodziny buonacampagni oraz wicią obejmującą napis "GREGORIUS. XIII. PONT. MAX. ANNO. VII." Obecnie miecz jest w zbiorach wawelskich.
  Król Władysław IV poświęcony przez papieża Urbana VIII miecz odebrał  w Rzymie a wręczał mu go osobiście papież (jest to jedyny przypadek wręczenia miecza polskiemu władcy osobiście przez papieża). Miecz ten ma dużą stalową dwuręczną rękojeść z trzonem obciągniętym skórą i prosty jelec krzyżowy. Stalowa, płaska głownia ma długość 112,5 cm i 4,4 cm szerokości. Do połowy swojej długości pokrywa ją ornament roślinny i napis "VRB. VIII. P.M. AN. II." wykonany na złoconym tle. Na obu płazach znajdują się inskrypcje, które poprzedzone są kartuszem z herbem rodziny Berberini, a herbowe znaki Urbana VIII - pszczoły oddzielają poszczególne jego człony. Miecz w późniejszym czasie został pozbawiony bogatej oprawy, pochwy, kapelusza i pasa a jego głownię skrócono. Obecnie miecz znajduje się w zbiorach zamku Skollaster w Szwecji.
  Król Jan III Sobieski swój miecz poswięcony przez papieża Innocentego XI odebrał dnia 22 lipca 1684 w Żółkwii a wręczającym był nuncjusz papieski Optius Pallavincini. Do miecza dołączony był kapelusz i pas a dla królowej Marii Kazimiery - Złota Róża. Całkowita długość miecza wynosi 200,6 cm, długość jelca 40,2 cm, długość stalowej głowni to 148,5 cm a jej szerokość wynosi 6,8 cm. Na obu płazach jest częściowo złocona i posiada akantowy ornament z napisami "INNOCENTUS. XI.Q+. PONT. MAX. PONT. S VI. A.I." oraz "INNOCENTUS. XI.Q+.PONT. MAX. A. MDCLXXVI.". Rękojeść jest srebrna i pozłacana i ma głowicę w kształcie tarczy z herbem rodziny Altieri (Klemensa X) i kluczami papieskimi. Ażurowa pochwa ma długość 153,5 cm i szerokość 8,8 cm, jest srebrna i złocona na czerwonym aksamitnym podkładzie. Pas miecza ma długość 192 cm i szerokość 8,8 cm a na nim pięciokrotnie powtórzony jest herb Odescalchi (Innocentego XI), który jest również umieszczony na srebrnych klamrach. Na klamrach widnieją napisy "INNOCENTIUS. XI. I.P.M. ANNO. MDCLXXI (PONTIFICAT) ANNO PRIMO". Obecnie miecz znajduje się na Wawelu.
 

Miecz Jana III Sobieskiego

  August III Sas miecz poświęcony przez papieża Benedykta XIII odebrał 11 sierpnia 1726 roku w Warszawie a wręczył go nuncjusz papieski. Głowica rękojeści ozdobiona była insygniami papieskimi oraz herbem rodziny Orsini. Herb ten powtarzał się na głowni, haftowanym pasie i na klamrach. Oprócz tego na głowni był napis "BENEDICTUS PONT. MAX" oraz "ANNA. IVBILEI. MDCCXXV. PONTIF. S VI.II". Miecz zaginął w czasie wojny a do dzisiaj pozostała pochwa, kapelusz i pas.

Średniowieczne miecze

Miecz dwuręczny - broń piechoty zachodnioeuropejskiej (nigdy nie był bronią jazdy) dochodzący do 180 cm długości i ważący od 3,5 - 5 kg. Charakteryzował się długim trzonem rękojeści, zwieńczonym stalową głowicą, służącym do chwytania oburącz. Można było uchwycić go za trzon rękojeści, za głowicę rękojeści i trzon lub za trzon i ricasso poniżej jelca. Poza tym miecz posiadał krzyżowy prosty lub lekko pochylony w dół jelec a czasem poziome boczne obłęki chroniące dodatkowo dłonie. Głownie miały fragment poniżej nasady, zwany ricassem, oraz poniżej dwa haczykowate występy, służące do parowania ciosów broni drzewcowej. Były dwa rodzaje głowni - o ostrzach  prostych zwana espadon i promienistych ze szlifem falistym zwana flamberg. Ciosy zadawane takim mieczem były szerokie tnące i wyprowadzane ukośnie znad głowy. W brew pozorom operowanie takim mieczem nie było trudne ze względu na świetne wyważenie i odpowiednią konstrukcję. W rękach wyszkolonego piechura była to broń straszna i skuteczna ze względu na olbrzymią siłę ciosu uzyskiwaną poprzez siłę mięśni i ciężar własny miecza. Nie posiadał on pochwy a noszony był na ramieniu lub przewieszony na rzemieniu przez plecy.

Typy mieczy dwuręcznych




1 - miecz typu flamberg 2- miecz w kształcie miecza rycerskiego z małą tzw. oślą podkówką przy jelcu 3 - miecz typu espadon

Miecz półtoraręczny - mniejszy od dwuręcznego a większy od miecza zwykłego. Można go było używać w dwojaki sposób - jedną lub dwoma rękami.

Budowa miecza




1 - głownia 2 - zastawa 3 - sztych 4 - ostrze 5 - płaz 6 - zbrocze 7 - rękojeść 8 - taszka 9 - jelec 10 - trzpień głowni 11 - trzon 12 - głowica 13 - pochwa 14 - trzewik 15 - rapcie z pasem

Głownia - (głównia) jest to staropolska nazwa podstawowego elementu konstrukcyjnego (obok rękojeści) każdej broni siecznej, służącego do rażenia swym ostrzem lub ostrzami. Inne nazwy to brzeszczot, ostrze lub klinga.

Najczęściej spotykane przekroje głowni broni siecznej.

Głowica - zakończenie trzonu rękojeści broni siecznej w postaci zgrubienia lub odrębnego elementu konstrukcyjnego o różnych kształtach np. kuli. głowy zwierzęcej lub ptasiej, antycznego hełmu itp.
Jelec - część rękojeści broni siecznej przeznaczona do ochrony dłoni trzymającej broń. Składa się z krzyża, wąsów, kabłąka i obłęków bocznych. Krzyż jest to pręt metalowy zamocowany prostopadle do głowni o końcach prostych, opuszczonych w dół lub esowato wywiniętych. Wąsy to dwie pary pionowych metalowych sztabek, które w górnej części obejmują trzon rękojeści a w dolnej zachodzą na pochwę. Kabłąk jest przedłużeniem przedniego ramienia jelca i łączy się z głowicą rękojeści a zadaniem obłęków jest dodatkowe wzmocnienie konstrukcji rękojeści i ochrona dłoni. Rozróżniamy jelce koszowe, krzyżowe, krzyżowo - kabłąkowe, krzyżowo - tarczowe i tarczowe.

Typy jelców mieczowych

Moc - w języku staropolskim miąższyna, współczesne określenie środkowej części głowni broni siecznej od strony ostrza (1/3 długości zastawa, 1/3 długości moc, 1/3 długości sztych).
Ostrze - płaszczyzna głowni broni siecznej, ostra - służąca do bezpośredniego rażenia, przeciwległa do tępej (tylec, grzbiet) w wypadku broni jednosiecznej lub jedna z dwóch w wypadku broni obosiecznej.
Płaz - płaska, boczna w stosunku do grzbietu i ostrza lub w przypadku głowni obosiecznej tylko do ostrzy część głowni broni siecznej.
Pochwa - futerał ochronny na głownię broni siecznej. Wykonywany był z drewna obciąganego skórą lub ozdobną materią i dla wzmocnienia okuwano blachą w tzw. okucia (szyjka, ryfka, trzewik).
Rękojeść - element konstrukcyjny prawie każdej broni siecznej służący do jej uchwycenia. W zależności od konstrukcji rękojeść może składać się z: trzonu osadzonego na trzpieniu głowni (drewniany obciągnięty skórą lub materią i owinięty filigranem, rogowy, metalowy, z półszlachetnego kamienia itp.), okładziny zamiast trzonu, głowicy, kapturka, fartucha (czasem z tzw. uchami) oraz pierścienia. Podstawowe rodzaje rękojeści to: bez jelcowa otwarta, otwarta z jelcem dwuramiennym, półotwarta i zamknięta. Natomiast ze względu na długość trzonu rękojeść dzielimy na: jednoręczną, półtora ręczną i dwuręczną.

Typy rękojeści mieczowych

a - sposób montowania okładzin rękojeści do trzpienia głowni, 
b -g trzony rękojeści od poł. XI do poł. XIII w., 
h -i trzony rekojeści od poł. XIV do poł. XVI w.

Ricasso - Tępy fragment głowni na początku zastawy, tuż nad nasadą, u niektórych mieczy dwuręcznych, rapierów oraz szpad, służący do uchwycenia jej palcami poprzez jelec. Palce dodatkowo chronione były dwoma obłękami bocznymi w poziomie, zwanymi oślą podkową, lub przez odpowiedniej konstrukcji kosz, którego dno znajdowało się na wysokości ricassa. 
Sztych - część głowni broni siecznej od mocy do końca szczytu, czyli mniej więcej ostatnia 1/3 długości głowni.

Szlify głowni na wysokości sztychu.

Tarczka - element niektórych opraw rękojeści broni siecznej w postaci lekko wklęsłej, umieszczonej poziomo lub pionowo w stosunku do trzonu, miseczki ochraniającej dłoń lub ochraniającej pochwę przed dostępem wilgoci.
Taszka - element średniowiecznych mieczy w postaci pionowej półtarczki umieszczonej pośrodku rękojeści na jelcu, po stronie zewnętrznej.
Trzewik - dolne okucie drewnianych oraz skórzanych pochew broni siecznej w postaci metalowego wzmocnienia zabezpieczającego koniec pochwy przed zniszczeniem.
Trzon  - część oprawy rękojeści broni siecznej służąca do bezpośredniego uchwycenia dłonią, mająca w środku kanał do przeprowadzenia trzpienia głowni. Zazwyczaj obciągnięty był skórą lub owijany drutem, lub metalową taśmą.
Zastawa - część głowni broni siecznej od jej początku, czyli od nasady w dół na 1/3 długości całkowitej. Z czasem wyodrębniona była konstrukcyjnie progiem od strony grzbietu lub ornamentacją.

   Znane miecze:
Durendal - Rolanda
Excalibur - Artur
Hrunting  - Beowulfa
Szczerbiec - Bolesława Chrobrego
Arondight - Lancelota
Joyeuse - Karola Wielkiego
Albion - Robin Hooda
Żuraw - Bolesława Krzywoustego
Zulfikar - Mahometa


Na podstawie książki Wł. Kwaśniewicza pt "1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym"

Ciekawe książki o mieczach: